Cando un'essida podet devènnere unu dramma.

Pagu tempus a oe m'at capitadu una cosa e bos la chèrgio contare.Fiat in die de sàbadu, die de sole ispantosa e deo so essidu che a semper a mi fàghere pagos chilòmetros in bitzicleta, conca a Orthullè. A mesu tretu , intre Gonone e su passu de Sìlana mi so oviadu cun àteros apassionados de tziclismu,pagu prus o mancu una dusina, e amus sighidu a andare totus in pare. Sos chi giughiant sa bitzicleta ispetziale pro sa cursa in logu de asfaltu, nos nch'ant codiadu belle deretu ca leat prus in presse. Semus arrumbados in chimbe cun su mezu de foras de bidda e postos nos semus in ria, s'unu in fatu de s'àteru comente si costumat a fàghere in logu de istrada aberta a su tràficu, mesches si est istrinta che a s'orientale sarda. A pustis de unos sete,oto chilòmetros nos lompet dae palas una màchina e imbucat a tzocare sa trumba a supridu, nointames esseremus in ria e belle in pitzu a sa cuneta. A sa segura cheriat puntzurrare, no isco, fat'istat chi no l'acabbaiat. Cherende nos nche podiat colare cun fatzilidade, ca su tràficu in cue no est meda e non si diat èssere postu in perìgulu e mancu a nois diat àere istorbadu, pedalende comente fìamus a puntu in susu e cun sas ancas proadas dae s'isfortzu.

E imbetzes s'autista,unu giovaneddu, at sighidu a tzocare, ponende·si·nos a costàgios e, cun una manovra atrivida (forsis pro nos ispramare),tocat su manùbriu de su primu intre nois, su chi fiat a dae in antis de sa ria, faghende·nche·lu rùere a foras dae su caminu in un'ispètzia de ischervigadòrgiu,no isco si ais presente cussu cantu de istrada. Nos semus firmados deretu pro sucùrrere su chi nche fiat rutu e cuddu in antis at sighidu a andare a bellu,finas rallentende e ammiende a si firmare, imbetzes a unu prontu atzèllerat e si nche fuit. Cando nos semus segurados chi s'amigu non s'esseret istropiadu e non tenneret nudda de grae semus avantzados unos cantos chilòmetros finas a sa funtana de Ponte Romanu in Gianna de Petza e in cue nos amus torradu contos ca, su giòvanu de sa màchina no lu podiat ischire, ma Antoni ,su chi fiat a ùrtimu in sa ria de sos chimbe, teniat montada subra su cascu unu bene de telecameredda, de sas chi s'imperant como pro mantènnere un'ammentu de sas essidas in bitzicleta. E duncas aiat filmadu totu. In su vìdeu si nche bidiat craru su nùmeru de targa de sa màchina e in unu giassu finas sa cara de s'autista chi,cun unu risitu befulanu fiat ammustrende·nos·nche su pòddighe de mesu. Brutu berre!

 Tocaiat a disinnare su ite fàghere. Su bonu intre nois, bidu chi non b'aiat àpidu nudda de grae, non cheriat a fàghere peruna faina legale. Pensaìamus chi fiat unu giovaneddu, macu che caddu a sa segura,ma  chi lu diamus àere pòdidu chircare, ammustrare·li su filmadu e brigare·lu, ma sena denùntzias o cosas gasi. Tzertu sa faina sua nche podiat acabbare meda peus de su comente est andada, ma non fiat sa prima borta chi nos acontessiat cosas de cussa genia e non diat èssere istada mancu s'ùrtima. Su tziclista l'ischimus, in logu de istatale o provintziale no est chi lu bàjulent meda sos chi giughent mezos a motore,ca est lentu. E custu est beru, comente est beru chi unu muntone de tziclistas sunt maleducados e non rispetant su còdighe, nen cussu iscritu e ne mancu cussu morale, pro nàrrere. A  bias mancu sa natura rispetant,imbolende·nche arga a chentu pre banda, ma bastare diat...ajò.
"Est modus in rebus", naraiat Oràtziu. Chirchemus de nos rispetare e bajulare a pare, ca sa vida est una e un'ebbia e,mancari abarret registrada in logu de vìdeu,cando nch'est acabbada, nch'est acabbada.

Su Reticuladu.

      (Foto leada dae sa retza)
B'at unu logu.
B'at unu logu in ue sos problemas non sunt unu problema.
B'at unu logu in ue si ses malàidu ti sanant in s'istante, cun milli e milli retzetas e un'àteru tantu de meighinas.Semper bonas, semper mègius de cale si siat remèdiu apas mai proadu.
B'at unu logu in ue si tenes resone sos àteros non ti la dant mancu a balla e si no nde tenes b'at a àere semper calicunu chi ti la dat, bastante chi tue bi la dias a issu.
B'at unu logu in ue si naras chi Pìgliaru est unu guvernadore bonu ti bolant a tzugru che bespe e si naras chi est malu, su matessi.
B'at unu logu in ue totus sunt contra a totus e fintzas a favore,dipendet dae s'ora e dae s'argumentu.
B'at unu logu chi est che a unu Parlamentu e in ue si votat cada die e si binchet o si perdet sena mancu b'èssere su quorum. O finas eja, ma no nde l'importat nudda a nemos.
B'at unu logu in ue si ses allegru nch'essis tristu e malassortadu e si ses tristu s'iscracàlliu ti nche lu tirant finas a tie.
B'at unu logu in ue sa gente ischit belle totu o finas totu su chi no ischit, ca ischit comente fàghere, pro ischire su chi li serbit a su momentu e cale si siat momentu est bonu pro ammustrare a àtere chi ischit , finas si no ischit belle nudda.
B'at unu logu, e est unu in totu su mundu, in ue derrota polìtica, econòmica e sotziale non bi nd'at, non b'at pòveros e mancu mìseros o ignorantes e, si a bias unu s'intendet pòveru,mìseru o fertu, totus tenent sa solutzione pro lu torrare a ricu, sanu e forte.
B'at unu logu in ue sa paghe e sa gherra sunt cuncordes e a manu tenta, francu su momentu de su pàrrere e de su bisòngiu, ca tando s'isghelant e t'isghelant totus che a su fumu de sàbadu santu.
B'at unu logu in ue sa sabidoria est a bìnchidas de pare cun s'iscièntzia e sos deretos de onniunu s'agatant a istracu baratu subra su bangu de su mercadu. E los agatas totu sa chida, non petzi in die nòdida.
B'at unu logu sena ànima, ma a nois ite nos nd'afutit de s'ànima? Nois tenimus petzi bisòngiu de cumpangia. Tenimus bisòngiu de economia, de finàntzia, de polìtica, de isport e de isportas de machine.
E in cue agatamus totu su chi cherimus, francu su chi nos serbit.
B'at unu logu in ue si cheres podes pònnere cambas,podes megiorare, ma si ses dèbile in conca o in su coro, nche còdias sa pedde o puru ti la ghetant in coddos, che a Santu Portolu.
B'at unu logu chi paret chi nemos lu connoscat o l'apat mai praticadu e imbetzes, a craru o a cua,lu pràticat cada die.
B'at unu logu in ue s'atitant sos mortos, finas si non los connoschimus e cada die b'at un'interru de onorare,ca in cue non s'arresonat pro regione,bidda o bighinadu, in cue
s'arresonat a livellu còsmicu e duncas fintzas còmicu, pro nàrrere.
B'at unu logu in ue nemos ischit ite est sa birgòngia e nemos si nde birgòngiat a lu nàrrere;unu logu in ue su corrutu est a coddu ghetadu cun su corrutore;unu logu in ue sas neghes de s'òmine sunt semper angenas.
B'at unu logu in ue non bi cheret passaportu pro intrare e mancu pro essire.
B'at unu logu in ue non b'at disterrados,disamparados o malintragnados. O forsis eja,ma suta sa caratza de sa fortilesa, de s'atza e de sa balentia chi paret siant sos meres, in cussu logu.
B'at unu logu chi,si non bi fiat istadu,nos diat èssere tocadu a l'imbentare. 
E fatu l'amus.
Facebook, si narat e no est un'Ente Locale, ma còsmicu. 

O forsis còmicu, no isco.

Ammentos fòssiles.

B’at un’annu, in custu contu.
B’at unu cuadru e b’at un’òmine.
B’at unu cuadru de Màriu Delitala, "Sa dispatzada de s'arrendadore", chi  onni borta chi lu torro a bìdere m’ammàchiat. At a èssere una brulla de sos neurones,a sa segura, ma mi nche torrat cun sa memòria a unu tempus chi no apo mai connotu. E mi biso chi  sa die, su ses de ghennàrgiu de su milli e setighentos e setantaduos bi fia deo puru, cuadu in un’ungrone de s’àula, ispiende·nche cussu protzessu e gosende·mi sa sentèntzia. Istrajadu nche l'aiant s'arrendadore, unu tzertu Mureddu, fonnesu e in pare cun issu fintzas su marchesu de Orane, su feudatàriu. Los aiant minetzados chi, si diant èssere istados torrados a Nùgoro, los diant àere mortos ambos. Cussa fiat sa cundenna. E custu deo mi l'ammento comente chi l'apa bìvidu in persone.
Forsis su “deja vu” podet èssere puru a càusa de sa data nòdida,ca nde tèngio finas un'àteru de ammentu de tando.

Custa borta fiat in su mese de trìulas e deo non fia in Nùgoro, ma in Casteddu. A rodeu in sa tzitade,intendia sa gente contende contos de unu giovaneddu chi, in pessu laureadu,  nche fiat cròmpidu a sa càrriga de Giùighe de s'Udièntzia Reale. Nât chi fiat pro voluntade de Càralu Manuelle III de Savòia. Su babbu e sa mama nche l'aiant imbiadu a cue pro si fagheret a abogadu e afidadu si l'aiant a unu de sos mègius de tando: Sarvadore Nieddu, nugoresu. Ma issu, finas si fiat amantiosu de su Deretu, gana de fàghere s'abogadu no nde teniat. Tando nât chi si fiat dadu a istudiare a die e a note e, in su giru de un'annu, nât chi nche l'aiant postu subra sa càtedra de Istitutziones Tziviles e dae cue a Giùighe de su Re. Cussu giòvanu, chi a pustis diat àere codiadu su nùmene suo marcadu a fogu in s'istòria sarda, fiat Giuanne Maria Angioy.
Pensade·bos...in un'annu ebbia duos eventos de importu seculare pro sa Sardigna.
A un'ala sa Cussèntzia Tzìvica de su pòpulu de Nùgoro chi, a pustis de annos de suferèntzia suta su Marchesu de Orane,disinnat a lu tzapare,a lu protzessare e a lu cundennare in pare cun s'arrendadore suo.
E a s'àtera, in un'àteru chirru de Sardigna, unu giòvanu si fiat fatu, sena l'ischire nemos, a cura omeopàtica pro su Sistema Monàrchicu de tando .

Torrende como a su tempus nostru,b’at de nàrrere chi sa dinàmica de su cuadru de Delitala est ispantosa e nos dat a beru s'impressione de nch'èssere in cue in intro, in pare cun sos consigieris,cun su pòpulu de tando, ghetende·lis manu in s’impresa.
 Deo no isco (o nessi non m’ammento) si Nùgoro o si sa Sardigna apat mai connotu sumanas ricas e profetosas, ma sa fieresa, sa severidade e s’atza de cussas caras no mi nche l’ismèntigo,ca est una cosa chi non si nche colat a cua. Gasi comente non mi nche potzo ismentigare sa cultura e su coràgiu de Giuanne Maria. Òmine pràticu , a sa segura. E intre sas òperas de  Voltaire, de Montesquieu o de Rousseau, intre totu sos libros giurìdicos, nche crompeit  a sa Summa de sa Giustìtzia e de sa Libertade, colende dae sa carrera de sa Rebellia, cando, in fatu in fatu a sa nòmina sua a Giùighe Reale,aiat postu sas modinas pro fraigare un’àtera Dispatzada:sa de su Feudalèsimu.

E frighinende·mi custos ammentos, a bias mi pregunto ite diat èssere mègius a fàghere oe, cara a su Guvernadore nostru. Ómine fritu che nie,chi no essit belle mai e belle mai allegat in pùblicu.
Semper dae s’una aposentu a s’àtera de su Palatzu, disconnoschende sas lamentas nostras e mutzende·nos·nche sa Limba.
Forsis lu diamus dèvere agiudare a si sapire de s’anneu chi nche giughimus in intro.
Chirchende sa mègius manera tzertu, ma devimus.
E lu diamus pòdere fàghere a manera atzuda.Torrende·nos, suta metàfora, a cuddu mese de ghennàrgiu bene pintadu dae Delitala.
O a manera dìliga e rafinada che a Giuanne Maria,pro nàrrere.
Duncas istudiende a supridu, formende e firmende sa Cussèntzia nostra.
O puru bi diat èssere sa de très possibilidades: a istaremus calliados a sa muda isetende su tempus benidore!